Poszedł na front w szkolnym mundurku, zginął w bitwie pod Oranami

Nie wiemy, jak to się stało, że Bronisław Michalak został przeniesiony z 218 do 205 pułku ochotniczego. Jak napisał Szymon Jagodziński („Śmierć konińskiego ochotnika pod Oranami”, w „Józef Piłsudski w Koninie”): „Ponieważ każdy batalion był czterokompanijny a szeregowiec Bronisław Michalak służył w 10 Kompanii, wynika z tego, że ochotnik koniński należał właśnie do 3 batalionu”. Dowódca pułku major Bernard Mond tak opisał podległą jednostkę: „Dnia 25 lipca objąłem dowództwo pułku. Składał się on wyłącznie z elementu ochotniczego. W trzech czwartych byli to uczniowie szkół średnich i zawodowych, urzędnicy państwowi i prywatni, naukowcy itd. Przeważał element harcerski. W jednej trzeciej pułk składał się z robotników i rzemieślników. 26 lipca w czasie przeglądu pułku na polu mokotowskim baony po raz pierwszy otrzymały karabiny. Prawie 100% żołnierzy pułku strzelało po raz pierwszy z karabinu”.

Pozostała tylko jedna czwarta żołnierzy

Część żołnierzy dostała mundury, ale wciąż jednej trzeciej z nich musiała wystarczyć biało-czerwona opaska na ramieniu z odciśniętą na niej pułkową pieczęcią. Batalion Bronisława Michalaka został sformowany 26 lipca, a już cztery dni później około 3 tys. żołnierzy wsiadło na dworcu Wileńskim do pociągu, który powiózł ich na front. Możemy jedynie spekulować, na ile przez ten krótki czas mogli się przygotować na to, co czekało ich na wojnie.

A była to wojna nie tylko z czerwonoarmistami, ale i armią Republiki Litewskiej o Wileńszczyznę i Suwalszczyznę. Chociaż po kilkudniowych ciężkich walkach o Grodno, które zajęli 26 września, z trzech batalionów zostało tylko 746 żołnierzy, a więc zaledwie jedna czwarta dotychczasowego stanu, już następnego dnia pułk ruszył w stronę Oran (lit. Varėna). 2 października żołnierze dowiedzieli się, że nazajutrz wczesnym rankiem oddział Bronisława Michalaka razem z trzema innymi kompaniami ma uderzyć na to niewielkie, mniejsze nawet od ówczesnego Konina miasteczko.

Bitwa o Orany

Oprócz zajęcia miejscowości, celem tej operacji było zdobycie na tamtejszej stacji kolejowej litewskiego pociągu pancernego Gedyminas, którego artyleria i ciężka broń maszynowa czyniły polskim oddziałom poważne szkody. Oba cele zostały osiągnięte, ale rano 4 października Litwini przypuścili kontratak, zmuszając trzeci batalion do odwrotu. Dopiero pospiesznie ściągnięcie dodatkowych sił pozwoliło znów wypchnąć Litwinów z miasta. Niepowodzenie ich jednak nie zniechęciło i ponownie przypuścili szturm przy wsparciu innego pociągu pancernego i czterech samolotów.

Wszystkie te szczegóły bitwy o Orany Szymon Jagodziński przytoczył za relacją majora Bernarda Monda, która kończy się na 4 października. Wiemy, że 6 października nastąpiło podpisanie rozejmu, a więc dzień wcześniej - kiedy według wykazu poległych zginął Bronisław Michalak - mogły się jeszcze toczyć jakieś walki. Był jednym z dwudziestu żołnierzy 205 pułku poległych pod Oranami. Co ciekawe napis na jego nagrobku głosi, że zginął 3 października.

Bronisław a nie Władysław

Był jedynym spośród 87 uczniów Gimnazjum Humanistycznego (jego kontynuatorem jest dzisiaj I Liceum Ogólnokształcące), który zginął podczas działań wojennych 1920 roku. Jak podaje Piotr Rybczyński, rany odniosło 10, a do niewoli dostało się 2 ochotników. Do niedawna, a przynajmniej do chwili kiedy w lipcu 2021 roku ukazała się książka Jacka Wiśniewskiego i Szymona Jagodzińskiego, nie było nawet dokładnie wiadomo, jak miał na imię, ponieważ w jednych dokumentach figurował jako Bronisław a w innych - Władysław.